Przeszczep rogówki – wskazania do zabiegu, przebieg i możliwe korzyści

Przeszczep rogówki to zabieg, w którym uszkodzoną lub zmętniałą tkankę rogówki zastępuje się zdrową tkanką dawcy. Wskazania obejmują m.in. stożek rogówki, dystrofię Fuchsa, blizny i perforacje. Operacja trwa zwykle do 1,5 godziny, odbywa się w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym i najczęściej w trybie ambulatoryjnym. Celem procedury jest poprawa przejrzystości i funkcji rogówki, co może przywrócić zdolność widzenia w sytuacjach, gdy inne metody nie są możliwe lub niewystarczające.

Przeczytaj również: Jakie możliwości w zakresie profilaktyki zawałów serca daje współczesna kardiologia?

Na czym polega przeszczep rogówki?

Przeszczep rogówki polega na chirurgicznym usunięciu chorej części rogówki i jej zastąpieniu tkanką dawcy, aby odtworzyć przejrzystość i prawidłową krzywiznę przedniej części oka. Zakres wymiany zależy od rozległości uszkodzeń – od pełnej grubości po techniki warstwowe (częściowe), które pozostawiają zdrowe warstwy.

Przeczytaj również: Dlaczego warto mieć zaufanie do całodobowego gabinetu dentystycznego?

Dobór metody uwzględnia przyczynę zaburzeń, stan nabłonka, zrębu i śródbłonka, a także ryzyko odrzucenia. U części pacjentów zachowanie własnych zdrowych warstw rogówki poprawia stabilność jej kształtu i pozwala ograniczyć gojenie do niezbędnej struktury.

Przeczytaj również: Jak przygotować się do zabiegu ortopedycznego? Praktyczne porady

Jeśli chcesz poznać opis samej procedury, zajrzyj do źródła: Przeszczep rogówki.

Wskazania do zabiegu: kiedy rozważa się transplantację?

Wskazania dzieli się na trzy grupy: wskazania optyczne (poprawa widzenia dzięki usunięciu zmętnień), wskazania tektoniczne (odtworzenie ciągłości i wytrzymałości ściany oka) oraz wskazania terapeutyczne (usunięcie tkanki zmienionej infekcyjnie lub zapalnie).

Do najczęstszych sytuacji klinicznych należą:

• Stożek rogówki – postępujące ścieńczenie i deformacja rogówki z niestabilnym astygmatyzmem.
• Dystrofia Fuchsa – pogarszająca się funkcja śródbłonka z obrzękiem i pogorszeniem ostrości wzroku.
• Keratopatia pęcherzowa (PBK) – obrzęk po uszkodzeniu śródbłonka, m.in. po wcześniejszych operacjach oka.
• Blizny i zmętnienia po zapaleniach, urazach chemicznych lub mechanicznych.
• Perforacje i owrzodzenia – sytuacje wymagające odtworzenia ciągłości tkanki.
• Przewlekłe zakażenia oporne na leczenie farmakologiczne, gdy konieczne jest usunięcie zajętej warstwy.

Decyzję o zabiegu poprzedza pełna diagnostyka: ocena grubości i krzywizny rogówki (topografia, tomografia), badanie śródbłonka (endotelialne), pomiar ostrości i stabilności refrakcji oraz ocena ryzyka odrzutu (unaczynienie, stan zapalny).

Rodzaje przeszczepów: pełnej grubości czy warstwowe?

Przeszczep pełnej grubości (penetrujący) obejmuje całą rogówkę od nabłonka do śródbłonka i jest rozważany przy rozległych uszkodzeniach, bliznach obejmujących wiele warstw lub perforacjach. Zapewnia wymianę całej nieprawidłowej tkanki, ale wiąże się z dłuższą stabilizacją refrakcji.

Przeszczepy warstwowe (lamelarne) pozwalają zachować zdrowe struktury:

• Przednie – gdy patologiczne są warstwy przednie, a śródbłonek pozostaje wydolny (np. powierzchowne blizny, stożek rogówki w określonych stadiach).
• Tylne (śródbłonkowe) – gdy dysfunkcja dotyczy głównie śródbłonka (np. dystrofia Fuchsa, PBK); wymienia się tylną część rogówki wraz z błoną Descemeta i śródbłonkiem.

Dobór techniki opiera się na zasadzie wymiany tylko tych warstw, które są chore. Pozwala to zachować biomechanikę oka i ograniczyć zakres gojenia do niezbędnej części.

Przebieg zabiegu: krok po kroku

Operacja trwa zwykle do 1,5 godziny. Wykonuje się ją w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym, zależnie od wskazań, stanu ogólnego i rodzaju transplantacji. W wielu przypadkach procedura odbywa się ambulatoryjnie, co umożliwia powrót do domu tego samego dnia.

Przebieg obejmuje przygotowanie pola operacyjnego, pobranie odpowiedniego przeszczepu, usunięcie zmienionej tkanki i umieszczenie przeszczepu w łożu rogówki. Zespolenie wykonuje się przy użyciu mikrosutów lub – w wybranych technikach tylnych – poprzez czasowe podtrzymanie pęcherzykiem powietrza lub gazu wewnątrz gałki ocznej.

Po zabiegu pacjent otrzymuje plan stosowania kropli, wytyczne dotyczące higieny oka i ochrony mechanicznej. W pierwszym okresie unika się urazów, tarcia i zanieczyszczeń, a wizyty kontrolne pozwalają ocenić gojenie oraz ewentualnie korygować szwy.

Rekonwalescencja i możliwe powikłania

W okresie pooperacyjnym najważniejsze jest zapobieganie odrzutowi immunologicznemu i zakażeniom. Zależnie od profilu ryzyka (unaczynienie rogówki, przebyte stany zapalne) stosuje się odpowiednio dobraną profilaktykę i ścisłe monitorowanie. U chorych wysokiego ryzyka rozważa się intensywniejszą ochronę immunologiczną.

Potencjalne powikłania to m.in. odrzucenie przeszczepu, infekcje, obrzęk, powstawanie blizn, niestabilny astygmatyzm, wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego. Wczesne rozpoznanie objawów alarmowych (nagłe pogorszenie widzenia, ból, światłowstręt, zaczerwienienie) przyspiesza wdrożenie leczenia.

Powrót do aktywności wymaga stopniowania obciążeń i przestrzegania zaleceń. Prowadzenie pojazdów, uprawianie sportu czy praca w zapyleniu ustalane są indywidualnie po ocenie stabilności gojenia i jakości widzenia.

Korzyści z transplantacji rogówki: czego można oczekiwać?

Celem zabiegu jest przywrócenie przejrzystości i funkcji rogówki, co zwykle przekłada się na poprawę ostrości oraz jakości widzenia w warunkach, w których inne metody korekcji nie przynoszą efektu. Usunięcie zmętnień i blizn może zmniejszać zamglenia, zniekształcenia obrazu i wahania refrakcji.

U wielu pacjentów poprawa widzenia umożliwia powrót do codziennych czynności wymagających dobrej ostrości i kontrastu. Ostateczny wynik zależy od wyjściowego stanu oka, rodzaju przeszczepu, współistniejących chorób oraz przebiegu gojenia.

Praktyczne wskazówki dla pacjenta

Przed planowaniem zabiegu warto przygotować listę chorób towarzyszących, przyjmowanych leków i wcześniejszych operacji. Pytania pomocne podczas konsultacji obejmują: zakres wymiany warstw, plan kontroli, możliwe objawy odrzutu oraz przewidywany wpływ na codzienne funkcjonowanie.

Po operacji noś ochronę oka zgodnie z zaleceniami, stosuj krople według schematu i zgłaszaj szybko nowe objawy. Zadbaj o higienę rąk, unikaj tarcia oka i ekspozycji na zanieczyszczenia. Współpracuj podczas kontroli – to pozwala wcześnie wykryć odchylenia i dostosować postępowanie.